Kalibrasyon ve Doğrulama Yönetimi
Kalibrasyon ve doğrulama terimlerini birçoğumuz duymasına rağmen haklarında bir çok yanlış kavrama sahibiz. Kalibrasyon çoğu kişinin eğitimlerimizde söylediğinin aksine kesinlikle bir tamir veya cihazın doğru ölçmesini sağlayacak şekilde ayarlanması veya düzeltilmesi anlamına gelmektedir.
Kalibrasyon bir ölçüm cihazının doğruluğu bilinen bir cisim ile (kütle, uzunluk, direnç vb.) kıyaslanması ve hata miktarlarının saptanmasıdır. Kısaca kalibrasyon bir cihazın ne kadar hatalı ölçtüğünün saptanması operasyonudur.
Doğrulamada kalibrasyon ile aynı anlama gelmek ile beraber kalibrasyon ISO 17025 Laboratuvar Akreditasyonu olan kuruluşlar tarafından yapılabilirken Doğrulama ise akreditasyonu kalibrasyon alanında olmayan laboratuvarlar tarafından yapılabilir. Kalibrasyonda bütün operasyon akreditasyona uygun olmak ile beraber doğrulama sırasında bu gereklilikler aranmaz.
Etalon: Hatasını, ölçüm değerini bildiğimiz (Aktedite bir laboratuvar tarafından ölçümü yapılmış cisimdir. Bir Büyüklüğün bir veya birden fazla bilinen değerini veya bir birimi tarif etmek, gerçekleştirmek, korumak veya üretmek amacıyla kullanılan maddeleştirilmiş ölçü, ölçü aleti, referans malzeme veya ölçü sistemidir.
1.Uzunluk Mastarı
2.1 kg’lık Kütle
3.100 Ohm Direnç
4.Standart Ampermetre
5.Sezyum Atomik Frekans Standardı
Hem kalibrasyonda hem doğrulamada temel amaç izlenebilirliği sağlamaktır. İzlenebilirlik bir cisim veya ekipmaın tanımlanabilir olması değil. Temel olarak kalibrasyonun, doğrulamanın belirsizliği hesaplanabilen akredite kuruluşlar sinsilesi ile yapılmasıdır. Yani doğrulama kalibresi yapılmış bir cisim tarafından yapılmalı. Bu cismi ölçen cihazda aynı zamanda bir üst seviye akredite kuruluşta kalibre edilmiş olmasıdır.
Kalibrasonun Terimsel Anlamı ise;
Belirlenmiş koşullar altında, ölçme sisteminin veya ölçme cihazının gösterdiği değerler veya maddi ölçüt ile gösterilen değerlerle ölçülen büyüklüğün bunlara karşılık geldiği bilinen değerleri arasındaki ilişkiyi belirleyen işlemler dizisidir.
Kalibrasyonlarda referans cihazlar ile yapılan karşılaştırmalardır, kalibrasyonlarda kullanılan referanslar bir üst seviye laboratuvar tarafından kalibre edilmektedir.
Kalibrasyonda ölçüm belirsizliği göz önünde bulundurulmalı, doğrulamada ise opsiyonel bir seçenek olarak göz önünde bulundurulmalıdır.
Hata/Sapma (Deviation); ölçüm sonucundan, gerçek değerin çıkartılmasıyla elde edilen değerdir.
Doğruluk (Accuracy); ölçüm sonucu ile ölçülen büyüklüğün gerçek değeri arasındaki yakınlık derecesidir. Nitel bir kavram olduğundan sayısal olarak ifade edilmemelidir.
Kesinlik (Precision); sistemin tekrarlanabilirliğinin (tekrar aynı sonucu elde edebilme) yetisi/ölçüsü dür.
Tekrarlanabilirlik (Repeatability); aynı ölçüm koşulları altında (kısa zaman aralığında tekrar) gerçekleştirilen, aynı ölçülen büyüklüğe ait birbirini izleyen ölçüm sonuçları arasındaki yakınlık derecesidir. (Peşpeşe 10 ölçüm)
Eğilim (Bias); ölçme cihazı göstergesinin sistematik hatasıdır ve ulaşılmak istenen değerden sapmasıdır.
Kayma (Drift): gösterge değerlerinin, içerisinde zaman (yıllık bazda) sürekli veya adım adım değişimi. (belirsizliğe yıllık kaymanın yarısı dahil edilir)
Kalibrasyon ve doğrulama hakkında daha detaylı bilgi için…
